توضیحات
مقدمه کتاب:
بسم اللّه الرحمن الرحیم الحمد للّه ربّ العالمین
افضل سلام و صلوات بر اکمل کلمات اللّه التامّات محمّد مصطفى و آله خیر الورى. ان اللّه و ملائکته یصلّون على النبیّ یا ایّها الّذین آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیما.
قوله- علت کلمته-: «قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً». (الکهف ۱۱۰).
هزار و یک کلمه و هزار و یک نکته توأماناند- یعنى دو اثر همزاد عدل یکدیگرند- لذا هر آنچه در وصف شمایل این گفتهایم مر آن دیگرى را نیز شامل است؛ چه هر نکتهاى از این، کلمهاى دلپذیر است؛ و هر کلمهاى از آن، نکتهاى چشمگیر. اگر فرزانهاى آزاده قلم بر لوح آورد که هر یک سفینهاى حامل مثقلات از مطالب متنوّعه و امتعه ممتّعه در هر باب است، درخور تحسین و سزاوار آفرین است.
هزار و یک نکته مکرّر به طبع رسیده است که بحمد اللّه سبحانه، مطبوع انسانهاى دانش و بینش، و مواجه استقبال شایان ایشان شده است. اینک زمان ظهور این مستوره نیز فرارسیده است؛ به امید این که این دو همزاد نیک نهاد، دوش با دوش یکدیگر دائره المعارفى حاوى نفائس فنون سودمند براى دانشپژوهان ارجمند بوده باشند. إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ. (الفاطر ۱۱).
قم- حسن حسنزاده آملى ۱۵ ع ۲ سنه ۱۴۱۴ ه ق- ۱۰/ ۷/ ۱۳۷۲ ه ش
شامل موضوعات:
- عرفان
- فلسفه
- منطق
- کلام
- اخلاق
- تفسیر
- شرح احادیث
- رجال، کتابشناسی
- تاریخ
- ادبیات
- پزشکی، طب
- ریاضیات، هیئت
- فقه و اصول
- ادبیات
- و …
کلمه هایى که در حدّ یک رساله است
- کلمه ۴۱۵: مباحثى در معاد.
- کلمه ۴۳۷: رساله القطب و المنطقه.
- کلمه ۴۵۷: الصحیفه العسجدیّه فی آلات رصدیّه.
- کلمه ۴۸۳: در بیان اقسام فاعل.
- کلمه ۴۸۴: رساله در فلسفه اولى از مرحوم شعرانى.
- کلمه ۴۸۵: رساله انسان در عرف عرفان.
- کلمه ۴۹۹: الصحیفه الزبرجدیه فی کلمات سجّادیه.
- کلمه ۵۰۱: قصیده عینیه سید حمیرى.
- کلمه ۵۱۲: رسالهاى در صرف.
از متن کتاب:
کلمه ۴۰۱
از شرافت و انافت علم است که هر هنر و صنعت در پیرى ضعیف شود بجز علم حقیقى و محلّ تعقل که مجرّد است.
کلمه ۴۰۷
قاعده علّیت و معلولیت بر این اصل رصین و متین و حکیم است که هر معلولى علّت دارد، نه این که هر علّتى هم باید معلول باشد؛ و نه این که اگر وجود چیزى اول نداشته باشد آن چیز از علّت بىنیاز است و فقط چیزى علّت مىخواهد که در وقتى قبل از وجود معدوم بوده است؛ مثلا صادر اوّل هم واجب بالغیر است و هم ازلى بالغیر، فافهم.
کلمه ۴۲۸
نکاح براى إنشاء صورت انسانى است، نه براى اطفاء شهوت حیوانى.
کلمه ۴۳۲
علماى منطق علم را به تصور و تصدیق تقسیم کردهاند، و تمام علوم نظرى مبتنى بر تصور و تصدیق است و خطاى فکرى در علوم نظرى است، لذا علم منطق میزان علوم نظرى است و نتیجه خطا و صواب را از یکدیگر تمیز مىدهد؛ اما در علوم شهودى که فوق فکرى است علم منطق راهى ندارد، زیرا علم شهودى نه تصور است و نه تصدیق، و درباره علم شهودى باید گفت که…
کلمه ۴۴۰
این کلمه، تفسیر سوره مبارکه اخلاص است، و آن این که: «با دقت تمام در کلمه فوق التمام «هو» در سوره توحید قرآن کریم، دانسته مىشود که این «هو» هویت مطلقه است، و همه کلمات و جملههاى بعد آن، وصف و بیان همان هو مطلقاند فتدبّر ترشد ان شاء اللّه الوهاب. ۳۰/ ۱۰/ ۱۳۷۷ ه ش.
کلمه ۴۵۱
جناب خواجه نصیر الدین طوسى (قدّس سره) گوید:
از من پرسیدند مذهب شیطان چیست؟ من مطابق قرآن گفتم: شیطان در اصول، اشعرى و در فروع، حنفى است. اما در اصول چنان که گفته است: رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنِی که اشعریان نسبت اعمال به خدا دهند، و شیطان غوایت را نسبت به خداوند داده است.
اما در فروع، چون مأمور به سجده آدم شد، سرباززد و بین خاک و آتش مقایسه کرد و گفت:…
کلمه ۴۶۷
در قرآن کریم از بیست و پنج پیغمبر نام برده شده است که عبارتاند از:
«محمّد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم، آدم، ادریس، نوح، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، یوسف، ایّوب، شعیب، موسى، هارون، یونس، داود، سلیمان، الیاس، الیسع، زکریا، یحیى، عیسى، ذو الکفل (صلوات اللّه و سلامه علیهم).
تبصره: الیاس همان ادریس است زیرا…
جلد پنجم کتاب هزار و یک کلمه شامل کلمات ۴۰۱ تا ۵۲۸ می باشد.