توضیحات
مقدمه کتاب:
بسم اللّه الرحمن الرحيم الحمد للّه ربّ العالمين
افضل سلام و صلوات بر اكمل كلمات اللّه التامّات محمّد مصطفى و آله خير الورى. ان اللّه و ملائكته يصلّون على النبيّ يا ايّها الّذين آمنوا صلّوا عليه و سلّموا تسليما.
قوله- علت كلمته-: «قُلْ لَوْ كانَ الْبَحْرُ مِداداً لِكَلِماتِ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِماتُ رَبِّي وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً». (الكهف ۱۱۰).
هزار و يك كلمه و هزار و يك نكته توأماناند- يعنى دو اثر همزاد عدل يكديگرند- لذا هر آنچه در وصف شمايل اين گفتهايم مر آن ديگرى را نيز شامل است؛ چه هر نكتهاى از اين، كلمهاى دلپذير است؛ و هر كلمهاى از آن، نكتهاى چشمگير. اگر فرزانهاى آزاده قلم بر لوح آورد كه هر يك سفينهاى حامل مثقلات از مطالب متنوّعه و امتعه ممتّعه در هر باب است، درخور تحسين و سزاوار آفرين است.
هزار و يك نكته مكرّر به طبع رسيده است كه بحمد اللّه سبحانه، مطبوع انسانهاى دانش و بينش، و مواجه استقبال شايان ايشان شده است. اينك زمان ظهور اين مستوره نيز فرارسيده است؛ به اميد اين كه اين دو همزاد نيك نهاد، دوش با دوش يكديگر دائرة المعارفى حاوى نفائس فنون سودمند براى دانشپژوهان ارجمند بوده باشند. إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ. (الفاطر ۱۱).
قم- حسن حسنزاده آملى ۱۵ ع ۲ سنه ۱۴۱۴ ه ق- ۱۰/ ۷/ ۱۳۷۲ ه ش
شامل موضوعات:
- عرفان
- فلسفه
- منطق
- کلام
- اخلاق
- تفسیر
- شرح احادیث
- رجال، کتابشناسی
- تاریخ
- ادبیات
- پزشکی، طب
- ریاضیات، هیئت
- فقه و اصول
- ادبیات
- و …
كلمه هايى كه در حدّ يك رساله است
- كلمه ۴۱۵: مباحثى در معاد.
- كلمه ۴۳۷: رسالة القطب و المنطقة.
- كلمه ۴۵۷: الصحيفة العسجديّة في آلات رصديّة.
- كلمه ۴۸۳: در بيان اقسام فاعل.
- كلمه ۴۸۴: رساله در فلسفه اولى از مرحوم شعرانى.
- كلمه ۴۸۵: رساله انسان در عرف عرفان.
- كلمه ۴۹۹: الصحيفة الزبرجدية في كلمات سجّادية.
- كلمه ۵۰۱: قصيده عينيه سيد حميرى.
- كلمه ۵۱۲: رسالهاى در صرف.
از متن کتاب:
کلمه ۴۰۱
از شرافت و انافت علم است كه هر هنر و صنعت در پيرى ضعيف شود بجز علم حقيقى و محلّ تعقل كه مجرّد است.
کلمه ۴۰۷
قاعده علّيت و معلوليت بر اين اصل رصين و متين و حكيم است كه هر معلولى علّت دارد، نه اين كه هر علّتى هم بايد معلول باشد؛ و نه اين كه اگر وجود چيزى اول نداشته باشد آن چيز از علّت بىنياز است و فقط چيزى علّت مىخواهد كه در وقتى قبل از وجود معدوم بوده است؛ مثلا صادر اوّل هم واجب بالغير است و هم ازلى بالغير، فافهم.
کلمه ۴۲۸
نكاح براى إنشاء صورت انسانى است، نه براى اطفاء شهوت حيوانى.
کلمه ۴۳۲
علماى منطق علم را به تصور و تصديق تقسيم كردهاند، و تمام علوم نظرى مبتنى بر تصور و تصديق است و خطاى فكرى در علوم نظرى است، لذا علم منطق ميزان علوم نظرى است و نتيجه خطا و صواب را از يكديگر تميز مىدهد؛ اما در علوم شهودى كه فوق فكرى است علم منطق راهى ندارد، زيرا علم شهودى نه تصور است و نه تصديق، و درباره علم شهودى بايد گفت كه…
کلمه ۴۴۰
اين كلمه، تفسير سوره مباركه اخلاص است، و آن اين كه: «با دقت تمام در كلمه فوق التمام «هو» در سوره توحيد قرآن كريم، دانسته مىشود كه اين «هو» هويت مطلقه است، و همه كلمات و جملههاى بعد آن، وصف و بيان همان هو مطلقاند فتدبّر ترشد ان شاء اللّه الوهاب. ۳۰/ ۱۰/ ۱۳۷۷ ه ش.
کلمه ۴۵۱
جناب خواجه نصير الدين طوسى (قدّس سره) گويد:
از من پرسيدند مذهب شيطان چيست؟ من مطابق قرآن گفتم: شيطان در اصول، اشعرى و در فروع، حنفى است. اما در اصول چنان كه گفته است: رَبِّ بِما أَغْوَيْتَنِي كه اشعريان نسبت اعمال به خدا دهند، و شيطان غوايت را نسبت به خداوند داده است.
اما در فروع، چون مأمور به سجده آدم شد، سرباززد و بين خاك و آتش مقايسه كرد و گفت:…
کلمه ۴۶۷
در قرآن كريم از بيست و پنج پيغمبر نام برده شده است كه عبارتاند از:
«محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، آدم، ادريس، نوح، هود، صالح، ابراهيم، لوط، اسماعيل، اسحاق، يعقوب، يوسف، ايّوب، شعيب، موسى، هارون، يونس، داود، سليمان، الياس، اليسع، زكريا، يحيى، عيسى، ذو الكفل (صلوات اللّه و سلامه عليهم).
تبصره: الياس همان ادريس است زيرا…
جلد پنجم کتاب هزار و یک کلمه شامل کلمات ۴۰۱ تا ۵۲۸ می باشد.